Κάθε μήνας κι έθιμο… Αφιέρωμα στον μήνα Μάρτιο!

                Ο Μάρτης πήρε το όνομα του από το λατινικό όνομα του θεού Άρη (Mars = Άρης). Είναι ο πρώτος μήνας του ρωμαϊκού ημερολογίου και αντιστοιχεί με τον Ελαφηβολιώνα των Αρχαίων Ελλήνων. Στο Βυζάντιο γιόρταζαν την πρώτη Μαρτίου με σπουδαίες δραστηριότητες. Ο μεγάλος λαογράφος Λουκάτος αναφέρει τα «χελιδονίσματα» που προέρχονται από  την αρχαιότητα. Την Πρώτη Μαρτίου οι μικροί έφτιαχναν ένα ομοίωμα χελιδονιού και τραγουδώντας το ανάλογο τραγούδι πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι για να μαζέψουν αυγά.

                Την πρώτη μέρα του Μάρτη συνηθιζόταν από τα παλιά χρόνια νέοι και νέες να βγαίνουν στα χωράφια και με τη δροσιά των σπαρτών έπλεναν το πρόσωπό τους για να μη μαυρίσουν! Άλλο έθιμο ήταν να δένουν γύρω από τον καρπό του δεξιού χεριού τους και γύρω από το λαιμό τους κλωστή από χρωματιστά νήματα στριμμένα, κόκκινα, λευκά και χρυσά. Η κλωστή λέγεται «Μάρτη» ή «Μαρτιά» και όποιος τη φοράει δεν μαυρίζει από τον ήλιο του Μάρτη και φοριέται μέχρι το Πάσχα.

                Η λαϊκή φαντασία έδωσε στο Μάρτιο ένα σωρό παρατσούκλια, όπως Ανοιξιάτης (γιατί είναι ο πρώτος μήνας της Άνοιξης), Γδάρτης, Παλουκοκάφτης, Πεντάγνωμος (για το ευμετάβλητο του καιρού), Βαγγελιώτης (λόγω της γιορτής του Ευαγγελισμού), Φυτευτής, και άλλα δηλωτικά της φυσιογνωμίας του, που έχουν σχέση με ιδιότητες ή πράξεις που του αποδίδονται. Τα πιο πολλά από αυτά βρίσκονται μέσα στις παραδόσεις και τις παροιμίες που έπλασε ο λαός για να εξηγήσει τις απότομες μεταβολές του καιρού ή τις βαρυχειμωνιές που παρατηρούνται μέσα στο Μάρτη και που πάντα είναι επικίνδυνες για τη γεωργία και την κτηνοτροφία.

                Ο Μάρτης είναι επίσης άρρηκτα δεμένος με τη Σαρακοστή γι’ αυτό και λέμε «λείπει ο Μάρτης από τη Σαρακοστή»; Για σαράντα μέρες τηρείται αυστηρή νηστεία. Σε μερικά μέρη της Ελλάδας φτιάχνουν την κυρά Σαρακοστή, μια γυναίκα δηλαδή χωρίς στόμα και με 7 πόδια, όσες και οι εβδομάδες μέχρι το Πάσχα. Τη φτιάχνουν από χαρτόνι και την κρεμάνε στο ταβάνι. Κάθε βδομάδα που περνάει κόβουν κι από ένα πόδι μέχρι να φτάσει το Πάσχα. Στη διάρκεια της Σαρακοστής δεσπόζουν οι Χαιρετισμοί της Παναγίας κάθε Παρασκευή και η λατρεία των νεκρών τα Ψυχοσάββατα. Έτσι το πρώτο Σάββατο της, των Αγίων Θεοδώρων, είναι Ψυχοσάββατο αφιερωμένο στους νεκρούς. Φτιάχνουν κόλλυβα και τα πηγαίνουν στην εκκλησία. Κάνουν μνημόσυνα στο νεκροταφείο και προσφέρουν πίτες, κουλούρια και άλλα νηστίσιμα στους γείτονες για να συγχωρέσουν τις ψυχές των νεκρών.

                Την πρώτη Κυριακή της νηστείας , γιορτάζεται η Κυριακή της Ορθοδοξίας για να τιμηθεί η απόφαση της Οικουμενικής Συνόδου το 843 μΧ, για την αναστήλωση των εικόνων. Επίσης η τελευταία Παρασκευή των Χαιρετισμών ψάλλεται ο Ακάθιστος Ύμνος, που σύμφωνα με την παράδοση γράφτηκε από τον πατριάρχη Σέργιο για να ευχαριστήσουν οι Βυζαντινοί την Παναγία που έσωσε την Κωνσταντινούπολη από τους Αβάρους το 626 μΧ. Ονομάστηκε Ακάθιστος γιατί τον έψαλλαν όλοι όρθιοι. Όμως η μεγάλη γιορτή του μήνα είναι στις 25 Μαρτίου που γιορτάζεται ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου. Όταν μάλιστα συνδέθηκε με την επανάσταση  του 1821, έγινε μια ημερομηνία ορόσημο στη μνήμη του ελληνικού λαού.