Βοηθώντας τους μαθητές μας να αντιμετωπίσουν τους φόβους τους

            Ο φόβος είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα που σχετίζεται με μια γνωστή στο άτομο εξωτερική απειλή. Ως συναίσθημα, μάλιστα, είναι και αναγκαίο, μιας που μας προστατεύει από καταστάσεις που μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή μας. Από την άλλη, η φοβία είναι ο αδικαιολόγητος φόβος και η υπερβολική αντίδραση του ατόμου μπροστά σε ένα αντικείμενο ή μια κατάσταση. Είναι ένας άγνωστος και ασαφής κίνδυνος εσωτερικής προέλευσης. Το άτομο αποφεύγει το φοβικό αντικείμενο και, καθώς η φυγή εδραιώνει τη φοβία, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος.

            Μέχρι τα 12 χρόνια τους, όλα τα παιδιά μπορούν να βρεθούν αντιμέτωπα με διάφορους φόβους, και αυτό αποτελεί μια φυσιολογική κατάσταση για τη γνωστική και συναισθηματική τους εξέλιξη. Για τις ηλικίες των 2-4 ετών, ο πιο γνωστός φόβος είναι αυτός των ζώων, ενώ από τα 4-6 χρόνια τα παιδιά εκφράζουν το φόβο για το σκοτάδι και τα φαντάσματα, γιατί ακόμη δεν έχουν ξεχωρίσει το αληθινό από το φανταστικό. Οι φόβοι αρχίζουν σταδιακά να μειώνονται όσο το παιδί αναπτύσσει τη γνωστική του ικανότητα να κατανοεί τον κόσμο και να ερμηνεύει λογικά τα φαινόμενα γύρω του, οπότε μέχρι τα 12 αναμένεται και η εξάλειψη των φόβων. Το πρόβλημα προκύπτει από τη στιγμή που το παιδί συνεχίζει να φοβάται αδικαιολόγητα, οπότε μιλάμε πια για φοβία, ή όταν οι φοβίες του γίνονται εμμονές και κάνουν δυσλειτουργική την καθημερινότητά του.

Πώς μπορούμε  οι εκπαιδευτικοί να βοηθήσουμε το παιδί να διαχειριστεί τις φοβίες του;

·         Σεβόμαστε τη φοβία του παιδιού και  προσπαθούμε να την καταλάβουμε, χωρίς να το υποτιμούμε ή να το ταπεινώνουμε.

·         Εκθέτουμε το παιδί σταδιακά στην κατάσταση που το φοβίζει.

·          Διδάσκουμε στο παιδί τεχνικές αντιμετώπισης των φοβικών ερεθισμάτων.

·         Ακούμε με προσοχή και κατανόηση το φόβο του παιδιού, εξηγούμε ότι ο φόβος είναι κάτι φυσιολογικό, και διαβεβαιώνουμε ότι αυτό που φοβάται στην πραγματικότητα δεν είναι επικίνδυνο (εάν είναι εφικτό δείχνουμε εμείς ένα παράδειγμα στο παιδί, π.χ. αν το παιδί φοβάται τα σκυλιά, πλησιάζουμε εμείς και χαϊδεύουμε ένα σκύλο).

·         Εξηγούμε στο παιδί ότι όλα τα παιδιά στην ηλικία του έχουν φόβους, αλλά ότι και εμείς όταν ήμασταν παιδιά είχαμε φόβους, και μάθαμε να τους ξεπερνάμε. Δείχνουμε στο παιδί πρακτικούς τρόπους για να αντιμετωπίζει το φόβο του ή του λέμε εμάς τι μας είχε βοηθήσει στην ηλικία του να αντιμετωπίσουμε κάτι που φοβόμασταν.

·         Δίνουμε τη δυνατότητα στο παιδί να εξοικειωθεί με το φοβικό αντικείμενο με την παρουσία και την ασφάλεια ενός οικείου προσώπου, ακολουθώντας το ρυθμό του παιδιού.

·         Προετοιμάζουμε το παιδί για μία επερχόμενη εμπειρία που ενδεχομένως το φοβίσει, π.χ. ένα εμβόλιο στο σχολείο. Χρειάζεται να είμαστε ειλικρινείς και να το διαβεβαιώσουμε ότι αυτό είναι κάτι που θα περάσει. Το παιχνίδι με το παιδί μπορεί να αποτελέσει ένα βοηθητικό μέσο για να πετύχουμε αυτό το σκοπό.

·         Χρειάζεται να ελέγχουμε τους δικούς μας φόβους και αντιδράσεις, καθώς τα παιδιά μας μιμούνται.

·         Ενισχύουμε το παιδί όταν ξεπεράσει ένα φόβο του (αποτελεί σημείο αναφοράς για μελλοντικούς φόβους, το παιδί δηλαδή θα έχει ήδη αναπτύξει κάποιες στρατηγικές ώστε να ελέγχει και άλλους φόβους ή φόβους που θα εμφανιστούν στο μέλλον)